[Անտեսանելի] ճնշումներ կանանց վրա

Մարդկային հասարակությունները հակված են հայրիշխանության տարբեր աստիճանի դրսևորումների, որոնցում տղամարդիկ գլխավոր դերում են: Ի սկզբանե տղամարդիկ ֆիզիկապես ավելի ուժեղ լինելու շնորհիվ ենթարկեցրել են կանանց, իսկ վերջիններս հղիության, երեխաների մասին հոգ տանելու խնդիրներից ելնելով հաճախ զրկվել են ուժից, իշխանությունից: Ներկայիս հասարակություններում բավական առաջընթաց է նկատվում, սակայն հայրիշխանությունը դեռևս պահպանում է իր հին գաղափարախոսությունն ու իրեն վերապահված շահերը:

Դրա դրսևորման վառ օրինակներից է երեխաների սոցիալիզացիայի գործընթացը, որը տղամարդկանց պատկերում է որպես հաց վաստակողների ու որոշում կայացնողների, իսկ կանանց՝ մայրերի ու տնային տնտեսուհիների: Տղաներին խրախուսում են ուժեղ ու համարձակ լինել, մինչդեռ աղջիկներից ակնկալում են պասիվություն ու գեղեցիկ տեսք՝ հեքիաթների հերոսուհիների, տիկնիկների օրինակներով:

Ամուսնություն

Վաղ տարիքից աղջիկների մոտ խոսում են ամուսնության առաքինությունից, որն իր հերթին նպաստում է ավանդական գենդերային դերերի պահպանմանը: Որոշակի տարիքից հետո չամուսնացած տղամարդը համարվում է անկախ կամ խելացի անհատ, մինչդեռ չամուսնացած կնոջը համարում են անհույս, խղճալու արժանի կերպար: Ամուսնանալու ցանկություն չունեցող կնոջն անընդհատ ստիպում են կասկածել իր որոշման մեջ.

«Երբեք մի ասա երբեք»
«Ուղղակի պիտի ճիշտ մարդու հանդիպես»
«Մի շատ լավ տղա կա, արի ծանոթացնենք»

Ամուսնության «շուկայում» կանայք ցածր որակի, թառամող ապրանք են համարվում: «Առնելու» համար պիտանի լինելու նախապայմանը սեքսիստական ակնկալիքներին համապատասխանելն է՝ գեղեցիկ տեսք ունենալ, մեյքափ անել, բարձրակրունկներ հագնել, որոնք կանանց ճնշման տեսանելի սիմվոլներն են: Երբ կնոջը խրախուսում են ամուսնանալ ավելի մեծ, ավելի կիրթ ու ավելի շատ կապեր ունեցող տղամարդու հետ, դրանով իսկ նրա ամուսնական կյանքը սկսվում է կրկնակի ենթակա դիրքից, որն, անշուշտ, ձեռնտու է տղամարդուն:

Հարսանեկան արարողությունն ինքնին սեքսիստական է: Հարսը կրում է իր առաքինությունն ու կուսությունը խորհրրդանշող սպիտակ զգեստ, ու բոլորն անվերջ նշում են, թե ինչ նիհար ու գեղեցիկ է նա: Հայրն ուղեկցում է աղջկան՝ նրան ունեցվածքի պես մեկ այլ տղամարդու «հանձնելու»: Արարողակարգը վարողը, որ սովորաբար նույնպես տղամարդ է լինում, ամուսնուն թույլտվություն է տալիս կնոջը համբուրելու, կարծես թե դա նրա լիազորությունների սահմաններում է, իսկ կինը ձայնի իրավունք չունի: Տղամարդը «տեր է», իսկ կինը՝ «հնազանդ»: Կենաց ասողները տղամարդիկ են, իսկ կանայք լուռ նստում են: Կինը վերցնում է ամուսնու ազգանունը, որը փոխանցվում է նաև իրենց ժառանգներին: Ու չնայած այս ամենին՝ ասում են, որ ամուսնության օրը «նրա օրն է»:

Ինչու՞ պիտի պետությունը, եկեղեցու հետ ձեռ ձեռքի տված, որևէ դեր ունենա իրար սիրող և միասին ապրել ցանկացող զույգերի կյանքում՝ պարտադրելով իր կանոնները, ընդունված նորմերը, որոնք էլ ավելի են ամրապնդում հայրիշխանական համակարգի դիրքերը և խտրականության ենթարկում այլ կենսակերպ նախընտրող մարդկանց, օրինակ, մենակ ապրել ցանկացողներին, բաց հարաբերություններ վարողներին կամ ամուսնանալու հնարավորություն չունեցողներին:

Երբ զույգը բաժանվում է, մարդիկ սովորաբար հարցնում են, թե ինչը այն չէր ամուսնության մեջ՝ երբևիցէ չմտածելով, որ գուցե հենց ամուսնությունն ինքնին այն չէր, լավ գաղափար չէր: Ճշմարտությունն այն է, որ շատ մարդիկ ամուսնանում են մենակ չմնալու համար՝ ենթարկվելով հասարակության սոցիալ-հոգեբանական ճնշումներին: Ամուսնությունը դառնում է մենակությունից խուսափելու կարճաժամկետ լուծում, իսկ երկարաժամկետ կտրվածքով այն կարող է հանգեցնել ավելի մեծ մենակության մինչև բաժանվելը:

Երեխաներ

Վերջերս եղե՞լ եք կինոթատրոնում: Բոլոր սիրավեպերը կարծես նույն ավանդական գծով են զարգանում.սկզբում հայտնվում է սերը, հետո՝ ամուսնությունը, հետո՝ երեխաները: Ի՜նչ երջանիկ են զույգերն իրենց գեղեցիկ տներում, երեխա ունենալուց հետո կինն անմիջապես վերականգնում է իր հրաշալի տեսքը, ոչ մի ֆինանսական սթրես և կատարյալ երեխաներ: Ցավոք, ընտանիք ունենալու և երեխաներ մեծացնելու իրականությանը սա չի համապատասխանում: Մեդիայի հաղորդագրությունը հստակ է՝ ԲՈԼՈՐԸ սիրահարվում են, ամուսնանում, ընտանիք կազմում:

Նման ճնշումներից խուսափելու լավագույն ձևը, թերևս, հասկանալն է, թե դու կյանքի ինչ ճանապարհ ես ընտրել և ինչու: Եթե որոշել ես երեխա չունենալ, պիտի լիովին գիտակցես դրա պատճառները: Եթե այնպիսի իրավիճակում ես հայտնվել, որ երեխա չունենալու համար ճնշումների ես ենթարկվում, ինքդ որոշիր ինչպես վարվել տվյալ իրավիճակում: Եթե չես ուզում քննարկել քո անձնական կյանքը, այդպես էլ ասա: Իսկ եթե որոշում ես բարձրաձայնել, ապա վստահ տոնով արա դա: Վստահ տոնը չի նշանակում վիավորել կամ քննադատել, այլ պարզապես ասել այն, ինչ զգում ես ու ճիշտ համարում:

Երբ աղջիկը երեխաների հետ լավ լեզու է գտնում, նրան հաճախ ասում են.«Քեզնից շատ լավ մամա դուրս կգա»: Այդ պնդմանը կարելի է արձագանքել այսպես.«Միայն այն պատճառով, որ աղջիկը հոգ է տանում երեխաների հանդեպ, պիտի իր ամբողջ էներգիան նվիրի մայրանալու՞ն՝ սոցիալական նորմերին համապատասխանելու համար»: Դարեր շարունակ, երբ կանայք փորձել են իրենք տնօրինել իրենց կյանքը, նրանց որակել են որպես «ընտանիքի դեմ դուրս եկողներ»: Երբ փորձել են քաղաքականություն մտնել, հասարակությունը դատապարտել է, քանի որ նման աշխատանքի պատճառով երեխաների խնամքը պատշաճ կերպով չի իրականացվի:

Մայրանալը շատ կանանց համար կյանքի գերագույն նպատակ է՝ սերունդը շարունակելու, սեփական մոր կողմից ընդունվելու, հասարակության պահանջներին համապատասխանելու համար՝ դրանով բավարարելով իրեն հայտնի և անհայտ ցանկություններ:

Պետք է հիշել, որ կյանքում ամեն բան չենք կարող հասցնել: Հարկավոր է ընտրություն անել, իսկ երբ ընտրում ես մի ճանապարհ, մեկ ուրիշը դուրս է մղվում: Որքան վստահ լինես սեփական ընտրության մեջ, այնքան քիչ կենթարկվես արտաքին ճնշումների:

Արտաքին տեսք

Կնոջ մարմնի պատկերը, այն է՝ ինչպիսի տեսք, ձև, քաշ պիտի այն ունենա, շարունակ քննարկվում և ներկայացվում է մեդիայում, գովազդներում, նորաձևության մեջ, հայտնի մարդկանց օրինակով: Մեդիայում հայտնի մարդիկ այնպես են պատկերվում, որ տպավորություն է ստեղծվում, թե նրանց հաջողության պատճառն իրենց արտաքին գեղեցիկ տեսքն է, «կատարյալ» մարմինը: Մարմնի նման պատկերները հանգեցնում են զանազան դիետաների, որ կանայք պահում են նիհարելու համար:

Մենք ապրում ենք այնպիսի հասարակությունում, որտեղ նիհար լինելն ու գեղեցկությունը կապվում են հաջողակ լինելու հետ: Հեռուստաշոուները, ֆիլմերը, ամսագրերը շարունակ պատկերում են նիհարիկ գեղեցկուհիների, որոնք անտեսանելի ձևով ազդում են դեռահասների գիտակցության վրա, ճնշում նրանց: Նիհարելու մոլուցքը դրական է ազդում նիհարելուն օգնող միջոցների արտադրության վրա, որոնք իրենց մարկետինգային արշավներն ուղղում են իրենց ապրանքը վաճառելու վրա՝ խոստանալով նիհարեցնել մարդկանց, օգնել նրանց ստանալ այս կամ այն արտաքին տեսքը:

Եթե կինը/աղջիկը վատ պատկերացում է ձևավորում սեփական մարմնի կառուցվածքի վերաբերյալ, ինքնավստահության պակաս ունի, դա ազդում է բոլոր տեսակի հարաբերությունների վրա, որոնք վստահություն են պահանջում, այդ թվում՝ աշխատավայր: Դա հանգեցնում է սթրեսի, լարվածության:

21-րդ դարում մեդիայում և նորաձևության մեջ որոշակի տեղաշարժ կա՝ մարմնի կառուցվածքների բազմազանությունն ընդունելու ուղղությամբ: Կատարելության մասին պատկերացումները փոխվում են: Սոցիալական մեդիան թույլ է տալիս ծանոթանալ բոլոր տեսակի կազմվածքների և չկենտրոնանալ միայն մոդելների վրա: Նման գաղափարների ջատագովները շեշտը դնում են կնոջ հմտությունների, կարողությունների, նրա ուժեղ կողմերի վրա և ոչ թե արտաքին գրավչության:

Նյութի աղբյուրը՝ http://www.psychologytoday.com