Author: armmark

Մշակութային մարդաբան Աղասի Թադևոսյանը  Women’s Resource Center, Armenia, Կանանց ռեսուրսային կենտրոն ֊ի և YSU Center for Gender and Leadership Studies ֊ի աջակցությամբ իրականացրել է «Բարոյականություն և սեռականություն.խոսույթներ ու պրակտիկաներ» թեմայով հետազոտություն, որից մեջբերումներ կանենք սույն հոդվածում:

«Ներկայացվող հետազոտությունը փորձ է նախաձեռնելու և հետաքրքրություն առաջացնելու այս խնդրի շուրջ մի քանի նպատակով: Նախ, բարոյական ընկալումներն ու խոսույթները հիմնարար նշանակություն ունեն հասարակական համակեցության կազմակերպման, հասարակական ու մշակութային բարեկեցիկ միջավայրի, հանրային բարիքների և ընդհանրապես արդյունավետ ու միջազգային մակարդակով մրցունակ հասարակության ու պետության ձևավորման համար»:

Հետազոտությունն իրականցվել է որակական հետազոտական մեթոդներով: Անցկացվել են 33 անհատական խորացված, 12 փորձագիտական հարցազրույցներ, 2 ֆոկուս խումբ ու ներգրավված դիտարկումներ: Հարցազրույցներն իրականացվել են Երևան քաղաքում, մեկ միջին քաղաքում՝ Գյումրիում, և չորս փոքր քաղաքներում՝ Արմավիրում, Արթիկում, Սիսիանում և Իջևանում:

Բարոյականության ընկալումներում և մեկնաբանություններում առավել տարածված է այն կնոջ սեռական վարքագծի հետ կապելը: Այս պատկերացումն այնքան է արմատավորված, որ հաճախ «բարոյականություն» բառը ամբողջովին նույնականացվում է կնոջ սեռական վարքագիծը սահմանափակող և պիտակավորող մեկնաբանությունների հետ:

Ի տարբերություն կանանց՝ տղամարդը շատ ավելի հազվադեպ է թիրախավորվում և ձևակերպվում որպես «անբարոյական»: Տղամարդու սեքսուալ կյանքն ու վարքագիծը նույնպես, շատ հազվադեպ իրավիճակներում է, որ կարող է ենթարկվել քննադատության կամ պախարակության:

Բարոյականության վերը նկարագրված ընկալումները, մեկնաբանությունները և խոսույթները արտացոլվում են մարդկանց վարքագծում՝ ձևավորելով համապատասխան պրակտիկաներ:

Կանացի և տղամարդկային սեռականության իրացման պրակտիկաները և դրանց բարոյականացման առանձնահատկությունները.

Ի տարբերություն կանանց ՝ տղամարդկանց համար մինչամուսնական սեռական կյանքով ապրելը չի բարոյականացվում : Ավելին ՝ այն տղաները , ովքեր առավել հարուստ սեռական փորձառություն ունեն , հասակակիցների միջավայրում ավելի բարձր վարկանիշ ունեն , իսկ նրանց փորձառությունը համարվում է նախանձելի:

Տղաների միջավայրում ընդունված և շրջանառվող նորմերը հիմնականում վերաբերում են ըստ սեքսուալության հատկանիշի պիտակավորվող աղջիկների հետ հարաբերությունների կառուցման պրակտիկաների:

Տղաների աշխարհում տիրապետող նորմերին ու պրակտիաներին հետևողները միատարր չեն: Գրանցված հետազոտական տվյալների հիման վրա առանձնացվել ենք հետևյալ խմբերը.

Գրացված հետազոտական նյութերը թույլ են տալիս ասել, որ հայաստանյան ներկա հասարակությունը բարոյական ընկալումների, սեքսուալության բարոյականացման տեսանկյունից բաժանվում է մի քանի հիմնական խմբերի: Այդ խմբերին պայմանականորեն տվել ենք հետևյալ անվանումները. 1.Ծայրահեղ պահպանողականներ, 2. Պահպանողականների համակիրներ, 3.Կասկածողներ, 4.Տարբերներ (այլակենցաղներ), 5.Հեղափոխականներ:

Հետազոտությունը թույլ է տալիս ասել, որ այն պատկերացումները, թե բարոյական ընկալումների ու նորմերի տեսանկյունից հայաստանյան հասարակությունը միատարր է, չեն համապատասխանում իրականությանը: Ար դի հասարակությունը որպես միատիպ ներկայացնելը խիստ արհեստական ու շինծու է : Իրականում բարոյականության ընկալումներն ու պրակտիկաները, դրան վերաբերող խոսույթները արդի հայաստանյան հասարակությունում բավականին բազմազան են ու գտնվում են շարունակական փոխակերպումների մեջ: Դրանք տատանվում են ծայրահեղ պահպանողականից մինչև խիստ ազատականը, ծայրահեղ ավտորիտարից մինչև հումանիստականը: Հենց այս բազմազանությունն էլ կազմում է ներկայիս ազգային բարոյական ընկալումների տարրապատկերը : Ստեղծված իրավիճակում ազգայինը բացառապես պահպանողական բարոյական նորմերին ու պրակտիկաներին հանգեցնելու և ազգայինը որպես պահպանողական ներկայացնելու փորձերը իրականության խեղաթյուրված ընկալման ու մեկնաբանության հետևանք են: Հասարակությունում

Հետազոտությանն ամբողջությամբ կարող եք ծանոթանալ հետևյալ հղումով՝ https://womenofarmenia.org/wp-content/uploads/2020/01/%D4%B1%D5%B2%D5%A1%D5%BD%D5%AB-%D4%B9%D5%A1%D5%A4%D6%87%D5%B8%D5%BD%D5%B5%D5%A1%D5%B6-%D4%B2%D5%A1%D6%80%D5%B8%D5%B5%D5%A1%D5%AF%D5%A1%D5%B6%D5%B8%D6%82%D5%A9%D5%B5%D5%B8%D6%82%D5%B6-%D6%87-%D5%BD%D5%A5%D5%BC%D5%A1%D5%AF%D5%A1%D5%B6%D5%B8%D6%82%D5%A9%D5%B5%D5%B8%D6%82%D5%B6.pdf?fbclid=IwAR3hSdo0NYvV5kpXa0LayOmRhKa1ufg5WOHULS-skmtOBJmauo88JzUTMiY

Կան գրքեր, որոնք դուրս են գալիս իրենց ժամանակի սահմաններից ու շարունակում հուզել/հիացնել/ոգևորել տարբեր սերունդների: Ձեզ ենք ներկայացնում դասական ֆեմինիստական գրականության 10 նմուշ, որտեղ լսելի է կնոջ ձայնը ու տեսանելի նրա ստեղծագործ էությունը:

1. Վիրջինիա Վուլֆ «Սեփական սենյակ» (Virginia Woolf – “A room of one’s own) Վիրջինիա Վուլֆը ֆեմինիստական գրականության առաջամարտիկներից է ու 20-րդ դարի ամենահայտնի կին հեղինակներից մեկը: Նրա «Սեփական սենյակ» ֆեմինիստական էսսեն ոգեշնչված է Քեմբրիջում տված իր դասախոսությունից և քննարկում է կնոջ ինտելեկտուալ ազատության խնդիրը: Վուլֆը պայքարել է կնոջ ստեղծագործական ազատության համար ու ոգեշնչել է շատ աղջիկների:
2. Նաոմի Վուլֆ «Գեղեցկության առասպելը.Ինչպես են գեղեցիկի մասին պատկերացումներն օգտագործվում կանանց դեմ» (Naomi Wolf “The Beauty Myth: How images of beauty are used against women) Ֆեմինիստական գրականության այս դասական երկը պարտադիր է կանանց ընթերցանության համար, որովհետև այս գրքում Նաոմի Վուլֆն անդրադառնում է այն հարցին, թե ինչպես է հասարակությունը գեղեցկության անիրական սպասելիքներ դնում կնոջ առաջ: Կանանց շարժումը փորձում է վերասահմանել գեղեցկության չափանիշները ու սովորեցնում կանանց ընդունել իրենք իրենց: Վուլֆը պնդում է, որ գեղեցկության առասպելը գաղափար է, ըստ որի բոլոր կանայք պիտի փորձեն համապատասխանել ֆիզիկական կատարելության կաղապարին, իսկ իրականում նրանք կատարյալ են այնպիսին, ինչպիսին որ կան:

3. Բեթի Ֆրիդան «Ֆեմինիստական առեղծված» (Betty Friedan “The Feminist Mystique) 1960-ական թվականներին գրված այս գիրքը հեղափոխական ազդեցություն ունեցավ, քանզի այդ ժամանակ Միացյալ Նահանգներում շատ կանանց կյանքի նպատակը կատարյալ տնային տնտեսուհի լինելն էր: Ֆրիդանն անդրադառնում է մի շարք հարցերի, որոնք դարձան 20-րդ դարի կանանց շարժման դրդապատճառները՝ ներառյալ գիտության ոլորտում կանանց հաստատվելը, տնային տնտեսուհու դերից դուրս գալը ու իրենց տեղը գտնելը: 4.Ջեյն Օսթին «Էմմա» (Jane Austen “Emma”) «Էմմա»-ն Ջեյն Օսթինի դասական ամերիկյան նովելներից մեկն է, սակայն միաժամանակ ֆեմինիստական դասական երկ է, որի հերոսուհի Էմմա Վուդհաուսը դեմ է գնում իր ժամանակի ընդունված գենդերային դերերին՝ լինելով կատարելապես անկախ ու իր մասին հոգացող տղամարդու կարիք չունենալով: Էմման ներկայացնում է բոլոր այն երիտասարդ, անկախ կանանց, որոնք դեմ են դուրս գալիս ամուսնության մասին ավանդական պատկերացումներին ու ոտքի կանգնում կանանց շարժման համար:

• 

• 

5. Մայա Էնջելոու «Ես գիտեմ, թե ինչու է թռչունը վանդակում երգում» (Maya Angelou “I know why the caged bird sings”) Այս գիրքը Էնջելոուի ինքնակենսագրությունն է: Սա դասական ֆեմինիստական գիրք է, որտեղ Էնջելոուն բացատրում է, թե ինչպես է իրեն հաջողվել հաղթահարել իր կյանքի նախապաշարմունքները և դառնալ ոգեշնչող օրինակ ոչ միայն կանանց շարժման մեջ, այլև ռասայական անարդարության դեմ պայքարում: Մայա Էնջելոուի պես կին գրողները ոգեշնչման աղբյուր են, նրա կրկնակի պայքարի մեջ է եղել՝ որպես կին և որպես սևամորթ: 6.Չերիլ Սթրեյդ «Վայրի» (Cheryl Strayed “Wild”) Սթրեյդի այս գիրքը վերջերս է ավելացվել ֆեմինիստական գրականության ընտրանուն: Կարճ ժամանակում այն գրավեց Ամերիկան ու փոթորիկ բարձրացրեց ամբողջ աշխարհում: Սա իրական պատմություն է Խաղաղ օվկիանոսի լեռնաշղթան միայնակ մագլցելու մասին՝ հաղթահարելու համար ամուսնալուծությունը, թմրամոլությունն ու մոր մահը: Լինելով մեր ժամանակի լավագույն կին գրողներից մեկը՝ Սթրեյդը ոգեշնչում է մյուս կանանց իրենց խնդիրներին առերեսվելու, իրենց անկախությունը գտնելու ու ինքնաբացահայտման միջոցով իրենք իրենց բուժելու: Նրա ճամփորդությունը եզակի է ու հուզիչ:

• 

• 

7.Մարգարեթ Աթվուդ «Աղախնի պատմությունը» (Margaret Atwood “The Handmaid’s Tail”) Այս գիրքը վերջերս է հայտնի դարձել, քանզի պատմությունը հեռուստատեսային շոուի տեսքով նկարահանվել է: Սա եզակի դիստոպյան վեպ է այն մասին, թե ինչպես կարող է կանանց շարժումը հակադարձ ուղի բռնել ապագայում: Գրքում հայրիշխանությունը կրկին վերադառնում է իր դիրքեր, ու կանանց ստիպում են վերածվել ծննդաբերող մեքենաների: Այն սարսափեցնում ու սթափեցնում է միաժամանակ: Աթվուդը ցույց է տալիս, որ կանայք պետք է պայքարեն իրենց իրավունքների համար՝ խուսափելու համար ապապագայի մտացածին սեռական քաղաքականության զոհ դառնալուց: 8.Ռոքսան Գրեյ «Վատ ֆեմինիստ» (Roxane Gray ” Bad Feminist”) «Վատ ֆեմինիստ» վերնագրված էսսեների գրքում Գրեյը հումորային մոտցում է ցուցաբերում: Այս գրքում նա բացատրում է, թե ինչ է նշանակում ներկայիս հասարակության մեջ սևամորթ կին լինելը: Գրեյը ֆեմինիզմը մեկնաբանում է իր սեփական փորձառության հիման վրա ու գտնում, որ կանայք ու տղամարդիկ դեռևս շատ ջանք պետք է գործադրեն խնդիրը լուծելու համար:

• 

• 

9.Քեյթլին Մորան «Ինչպես կին լինել» (Caitlin Moran “How to be a woman”) Քեյթլին Մորանը ժամանակակից գրող է, որը նոր իմաստ է հաղորդում ֆեմինիստական գրականությանը: Իր բեսթսելլերում նա հայացք է գցում այսօրվա ֆեմինիզմին ու կանանց հուզող խնդիրներին: Այո, մենք ձեռք ենք բերել քվեարկելու ու տղամարդկանց հետ կողք կողքի աշխատելու իրավունք, սակայն մենք ամեն օր մրցակցության մեջ ենք իրար հետ, տղամարդիկ դեռևս շարունակ թերագնահատում են մեզ: Սրանք լուրջ հարցեր են, սակայն Մորանը դրանք հետաքրքիր ձևով է ներկայացնում: 10.Օդրի Լորդ «Օտար քույր» (Audre Lorde “Sister outsider”) «Օտար քույր» երկը Օդրի Լորդի էսսեների ու հայտնի ելույթների ժողովածուն է՝ գրված 1970-80-ական թվականներին՝ կանանց շարժման վերելքի ժամանակ: Լորդը, լինելով սևամորթ կին, խոսում է շատերի անունից՝ մարտահրավեր նետելով գենդերային և ռասայական նախապաշարմունքներին: Նրա խոսքերը ակտուալ են եղել տասնամյակներ շարունակ, ու այս գիրքը դասական ֆեմինիզմի լավագույն նմուշներից է:

• 

• 

Նյութի աղբյուրը՝ vocal.media

Հունվարի 10-11-ը Հայաստանում Կանանց հիմնադրամը հյուրընկալվել էր վրացական Տասո հիմնադրամում: Երկօրյա հանդիպումների նպատակը միմյանց գործունեությանը ծանոթանալն էր, ծրագրերի քննարկումն ու հավանական համագործակցության դիտարկումը:

Քննարկման հիմնական թեմաներն էին սոցիալական մոբիլիզացիան և համայնքային ֆիլաթրոպիան, որոնք Տասո հիմնադրամի իրականացրած և իրականացվող հիմնական ծրագրերն են: Սոցիալական մոբիլիզացիան կենտրոնանում է գյուղաբնակ կանանց խնդիրների վրա: Այս կանայք առավել խոցելի խումբ են կազմում, քանզի նրանց բազմազբաղ առօրյան շատ ժամանակ չի թողնում սեփական կարիքների մասին մտածելու համար: Այդ պատճառով էլ Հիմնադրամը շեշտը դնում է հենց գյուղաբնակ կանանց վրա:

Սոցիալական մոբիլիզացիան ենթադրում է շահառու խմբերի հավաքագրում, որոնք կոչվում են ինքնօգնության խմբեր և որոնք հետագայում հիմնում են իրենց կազմակերպությունը և առաջ տանում իրենց ծրագրերը: Հիմնադրամը համապատասխան դասընթացներ է կազմակերպում այս խմբերի համար՝ ապահովելով նրանց անհրաժեշտ հմտություններով և տրամադրելով ֆինանսական աջակցություն:

Ինքնօգնության խմբերը տվյալ համայնքում սկիզբ են դնում համայնքային ֆիլանթրոպիա կոչվող երևույթին, երբ տվյալ համայնքն ինքն իր մարդկային ռեսուրսներով կարողանում է լուծել իր առջև ծառացած խնդիրները: Տարբեր համայնքերում համայնքային կոնտեքստները տարբեր են, այդ պատճառով էլ Տասո հիմնադրամը նրանց գործունեության ազատություն է տալիս, որպեսզի նրանք հնարավորություն ունենան կենտրոնանալու այն խնդիրների վրա, որոնք ամենաշատն են անհնանգստացնում իրենց:

Տասո հիմնադրամի մեկ այլ կարևորագույն ծրագրերից մեկը բանավոր պատմությունների շարքն է, որն ընդգրկում է տարբեր կանանց պատմությունները: Այդ պատմությունները կարևոր նյութ են ոչ միայն ֆեմինիզմի պատմության համար, այլ ընդհանրապես տվյալ ժամանակաշրջանի, տվյալ համայնքի պատմության համար, քանզի կանայք սովորաբար իրենց անձնական պատմություննները համեմում են իրենց ընտանիքի պատմությամբ:

Վրացական ջերմ ընդունելության պայմաններում էլ փոխհամաձայնություն ձեռք բերվեց երկու հիմնադրամների՝ Տասո հիմնադրամի և Հայաստանում Կանանց հիմնադրամի միջև՝ համատեղ ծրագրեր իրականացնելու և համագործակցության եզրեր գտնելու ուղղությամբ:

«ՍՎԵՏՈԶԱՌ» Կրթական-հասարակական կազմակերպության հիմնական նպատակներից է իրականացնել կրթական ծրագրեր երիեխաների, երիտասարդների և կանանց  համար:  Հիմնական թիրախային խբերը գյուղաբնակ  երիտասարդությունն ու կանայք են:  ՀԿ-ը  հիմնվել է 2017 թ. նոյեմբերին Արարատի մարզ Դվին գյուղում: Արարատի մարզում էլ իրականացրել է  հետևյալ ծրագրերը՝ «Դեռահաս աղջիկների հիգիենա» ծրագիրը Արարատի մարզի  106 դպրոցում «Իրական աշխարհ, իրական մարդիկ» ՀԿ  աջակցությամբ, կազմակերպել է Արարատի մարզի  40 դպրոցների միջև աշակերտական ֆուտբոլի թիմերի առաջնություն  40 համայնքնեի  ՏԻՄ-երի աջակցությամբ:

«Հայաստանում Կանանց Հիմնադրամի կողմից հայտարարված ծրագրի մասին տեղեկացել ենք  ՀԿ ԴԵՊՈ  կայքից, մասնակցել  ՀԿՀ-ի կողմից կազմակերպած դասընթացներին և մրցույթով շահել դրամաշնորհ «Կանանց հզորացում գյուղական համայնքներում» ծրագիրը Արարատի մարզի Վերին Դվին համայնքում իրականացնելու համար»: Վերին Դվին համայնքը առանձնանում է նրանով, որ համայնքի բնակիչների 80% -ը ասորիներ են, ասորի և հայ կանայք միասին կրում են այն բոլոր դժվարությունները, որոնք հատուկ են և բաժին են ընկել գյուղաբնակ կանանց: Այսօր շատ կանայք՝ հատկապես մարզերում ու գյուղական համայնքներում, շարունակում են անտեղյակ մնալ իրենց իրավունքների մասին և կաշկանդված իրենց գործողություններում:  Ժամանակի   պահանջն էր օգնել գյուղական կանանց` դառնալու ակտիվ քաղաքացի, բարձրացնել կանանց  դերը հասարակության մեջ՝ նպաստելով նրանց զարգացմանը քաղաքացիական կրթության միջոցով: Այս  նպատակով «ՍՎԵՏՈԶԱՌ» Կրթական  ՀԿ-ը   նախաձեռնել  է ստեղծել Արարատի մարզի Վերին Դվին   ասորական  համայնքում «Կանանց  ինֆորմացիոն  խորհրդատվական  կենտրոն» (ԿԻԽԿ):

• 

• 

Կազմակերպելով  4 ամիսների  ընթացքում համայնքի  հայ  և  ասորի կանանց  իրազեկումը  տեղեկատվական  սեմինարների,  տարբեր  ոլորտների  մասնագետների  հետ խորհրդատվական  հանդիպումների,   նաև  այցելությունների  միջոցով, կարողացել են կանանց հաղորդել ինքնավստահություն և համարձակություն  մասնակցելու համայնքային  կյանքին,  գրագետ օգտվելու տարբեր պետական կառույցներից իրենց շահը պաշտպանելու համար,  վստահ պայքարելու  բռնության  և գենդերային խտրականության  դեմ՝ հիմնվելով  համապատասխան օրենքների  վրա:

Հաջողված պատմություններ.

• Անժելան, որը հինգ երեխայի  մայր է , որոշեց մասնագիտություն ստանալ Արտաշատի Պետական քոլեջում, որտեղ անվճար մեկ տարվա ծրագրի շրջանակներում կստանա դերձակ-վարպետի որակավորում և աշխատանքի կանցնի Արտաշատի նոր բացված կարի ֆաբրիկայում: Նա ասում է, որ երբեք չէր համարձակվի դիմել այդ քայլին, եթե չլիներ մեր ծրագիրը:
• Զվարդը ոչ մի հույս չուներ, որ իր որդին կարող է անվճար ստանալ բժշկական օգնություն և աչքի տեսողությունը կարող է վերականգնվել:
• Այժմ  Զվարդը, որը, իր խոսքերով ասած,ամուսնուն կորցնելուց հետո կորցրել էր նաև հավատը, որ այս երկրում արդարություն կա, այժմ վստահ և համարձակ դիմում է համապատասխան կառույցներ ոչ միայն իր համար, այլ օգնում է նաև ընկերուհիներին:
• Ալևտինայի մայրիկը չէր մտածել,  որ կարող է դիմել  Ալևտինայի համար թոշակ ձևակերպելու համար: Ալևտինան դպրոց չի հաճախել, արդեն հասուն աղջիկ է, սակայն աշխատել և իրեն ապահովել ի վիճակի չէ:  Նրան օրենքով հասնող թոշակ ձևակերպվեց, իսկ հիվանդ մայրիկին՝ սոցիալական նպաստ:
• Նվարդը, որը երեք դպրոցական երեխա ունի, տարիներ շարունակ բռնության է ենթարկվել հարբեցող ամուսնու կողմից: Ամուսնուն բացատրել են,  որ Նվարդը օրենքով պաշտպանված է և, եթե բռնությունները շարունակվեն, նա կպատժվի  օրենքով: Ամուսինը փոխել է վերաբերմունքը Նվարդի և երեխաների նկատմամբ, իսկ Նվարդը պատրաստվում է աշխատանքի անցնել  կարի ֆաբրիկայում:  

«Ամենակարևոր կարծրատիպը  գյուղական կանանց մոտ հավատի և վստահության բացակայությունն է: Դա մենք կարողացել ենք ճեղքել, սակայն այն կայծը, որ առաջացրել ենք Վերին Դվին համայնքում, ցանկանում ենք խարույկ դարձնել ամբողջ մարզի կանանց համար»:

Այս անգամ ձեզ ենք ներկայացնում Վայոց Ձորի մարզի մեր գործընկերներին:

«Մենք սկզբում հանդես ենք եկել որպես նախաձեռնող խումբ, մեր խմբում ներգրավված են  կամավորներ, նվիրյալներ, մարդիկ, ովքեր հետաքրքրված են կանանց հիմնախնդիրների լուծման հարցերով»։ Կազմակերպությունն իր առջև նպատակ է դրել տարածաշրջանում բարձրացնել կանանց դերը քաղաքական, հասարակական,սոցիալական և մշակույթային ոլորտներում։ Կազմակերպության առաքելությունն է նպաստել հաշմանդամություն ունեցող անձանց ինտեգրմանը հասարակության մեջ, ապահովել նրանց լիարժեք մասնակցությունը հասարակական կյանքին։ 

«Հայաստանում Կանանց հիմնադրամի մասին տեցեկացել ենք համացանցից, նկատեցինք հայտարարություն, որում նշված էր, որ Հիմնադրամը 2019թ. հունիսի 7-8 իրականացնելու է  վերապատրաստում, որին հաջորդելու է դրամաշնորհի հայտարարությունը։ Գրանցվեցինք վերապատրաստման համար և մեծ  ոգևորությամբ սպասում էինք  մեկնարկին։ Երբ եկավ օրը, մասնակցեցինք ու մեր ոգևորվածությունն էլ ավելի կրկնապատկվեց շնորհիվ Հիմնադրամի աշխատակազմի ջերմ ընդունելության, բովանդակալից վերապատրաստման, նոր և  հաճելի մարդկանց հետ կապեր ստեղծելու»։ 

«Մենք մեր առաջին քայլն արել ենք Հիմնադրամի հետ և շատ ուրախ ենք ու շնորհակալ: Համագործակցության արդյունքում գրանցեցինք մեր «Դու մենակ չես»  կանանց աջակցման ՀԿ-ն ու շարունակում ենք մեր գործունեությունը։ Հիմնադրամից ստացած դրամաշնորհով իրականացնում ենք «Քո տեղը մեր կողքին է» ծրագիրը»։ Ծրագրի շահառուները միայնակ մայրերն են և հաշմանդամ կանայք։ Ծրագիրն ունի երկու ուղղություն.

1. Ուլունքագործություն ( զարդերի պատրաստում)

2. Եղեգագործություն ( կենցաղում կիրառելի իրերի պատրաստում)

«Կցանկանայինք որ ծրագիրն ունենար շարունակական բնույթ, որի նպատակը կլինի սոցիալական նախաձեռնության արդյունքում շուկա մտնելը»։

«Իրավական նախաձեռնությունների կենտրոնը» հիմնադրվել է 2017 թ.։ Կազմակերպության առաքելությունն է աջակցել այնպիսի իրավական պետության ձևավորմանը, որտեղ մարդը, նրա արժանապատվությունը, իրավունքները և ազատությունները ճանաչված են որպես բարձրագույն արժեքներ: Կազմակերպության նպատակներն են՝

• Նպաստել ժողովրդավարության ամրապնդմանը և քաղաքացիական հասարակության զարգացմանը
• Խթանել մարդու իրավունքների ապահովման, իրացման և պաշտպանության մեխանիզմների արդյունավետ իրականացումը
• Աջակցել մարդու իրավունքների ոլորտում Հայաստանի ստանձնած միջազգային պարտավորությունների պատշաճ իրագործմանը՝ նաև միջազգային և տեղական մակարդակով ջատագովելու միջոցով
• Նպաստել օրենսդրության և դատաիրավական համակարգի կատարելագործմանը և զարգացմանը

Կազմակերպությունը 2017 թ.-ից ընդգրկված է ՀՀ Արդարադատության նախարարության քրեակատարողական հիմնարկներում և մարմիններում հասարակական վերահսկողություն իրականացնող հասարակական դիտորդների խմբում։ Խմբի կազմում կազմակերպությունը իրականացնում է ազատազրկված անձանց իրավունքների պաշտպանության հանրային վերահսկում, մշտադիտարկում է նրանց կենցաղային պայմանները՝ բացահայտելու և կանխարգելելու համար ազատազրկված անձանց իրավունքների խախտումները։

Կազմակերպությունը իր գործունեության ընթացքում նպատակադրվել է զբաղվել առավել ցածր ներկայացվածություն և սահմանափակ հնարավորություններ ունեցող սոցիալական խմբերից մասնավորապես կանանց իրավունքների պաշտպանությամբ՝ առանձնացնելով ազատազրկված կանանց խնդիրները և բարձրաձայնել այն խնդիրների մասին, որոնց ազատազրկված կանայք բախվում են կրթության, զբաղվածության և հասարակական կյանքի այլ ոլորտներում:

«Հայաստանում Կանանց հիմնադրամի մասին տեղեկացել ենք հիմնադրամի ֆեյսբուքյան էջի միջոցով: Հիմնադրամի հետ համագործակցությունը հնարավորություն է տվել խոսել ազատազրկված կանանց մասին»:

Խնդիրն այն է, որ ազատազրկված կանայք կրկնակի խոցելի են, քանի որ նրանք ինչպես ազատության, այնպես էլ անազատության մեջ բախվում են այնպիսի խնդիրների, որոնք պայմանավորված են իրենց սեռով և/կամ գենդերով: Նախ, ազատազրկման վայրերը պատմականորեն կառուցված և նախատեսված են եղել տղամարդկանց համար։ Ուստի դրանց ճարտարապետական կառուցվածքը, անվտանգության համակարգը հարմարեցված չեն կանանց` սեռով/գենդերով պայմանավորված առանձնահատկություններին:

Մյուս կողմից էլ՝ ամբողջ աշխարհում ազատազրկված կանանց շրջանում իրականացված հետազոտությունները ցույց են տալիս, որ ազատազրկված կանայք ավելի շատ են «պիտակավորվում»։ Վերջիններիս՝ հասարակություն վերաինտեգրման գործընթացը ավելի դժվար է: Նրանք ավելի շատ են հոգեկան առողջության հետ կապված խնդիրներ ունենում և դիմում ինքնավնասումների, քան տղամարդիկ։

Ավելին՝ առկա է կանանց ներհատուկ կարիքներն անուշադրության մատնելու ռիսկ՝ հատկապես հաշվի առնելով նաև այն հանգամանքը, որ նրանք ազատազրկված անձանց մեջ ևս փոքրամասնություն կազմող խումբ են։ Այս ուղղությամբ ավելի երկարաժամկետ ջատագովություն իրականացնելու և ընդհանրապես կազմակերպության արդյունավետ գործունեության մարտահրավերներից է ֆինանսական կայունությունը:

Ներկայումս կազմակերպությունը իրականացնում է ազատազրկված անձանց վերասոցիալականացման ուղղությամբ ծրագրերի հետազոտություն, որի շրջանակներում հասցեագրվելու են նաև ազատազրկված կանանց սոցիալական վերականգնման և հասարակության մեջ վերաինտեգրման խնդիրները:  

«Տարոն» ՀԿ-ն զբաղվում է երիտասարդական  միջոցառումների, դասընթացների, թրեյնինգների կազմակերպմամբ, բնապահպանական նորմերի պահպանմամբ և ոլորտում ծրագրերի իրականացմամբ,կանանց հզորացման զարգացմամբ,միջազգային դասընթացների, վորքշոփերի և ծրագրերի իրականացմամբ:

«Հայաստանի Կանանց Հիմնադրամի մասին տեղեկացել ենք համացանցից: Իրականացրել ենք քաղցկեղի իրազեկման դասընթացներ Սյունիքի մարզի Սիսիան, Գորիս քաղաքներում և Գորիսի տարածաշրջանի 10 համայնքներում: Դասընթացից հետո եղել են կանայք, ում իսկապես օգտակար է եղել դասընթացի գիտելիքները,ժամանակին հասկանալու խնդիրը»,- պատմում է կազմակերպության ղեկավար Հերմինե Դիլանչյանը :

• 

• 

Հայաստանում, ինչպես նաև Սյունիքի մարզում կրծքագեղձի քաղցկեղը կանանց շրջանում գրավում է առաջին տեղը քաղցկեղային հիվանդությունների շարքում, իսկ բոլոր տեսակի քաղցկեղային հիվանդությունների շարքում Սյունիքը 53%-ով երկրորդ տեղն է գրավում Հայաստանում՝ զիջելով միայն Լոռու մարզին:

• 

 Կազմակերպության նպատակն է սույն ծրագրի շրջանակներում իրազեկել և կանանց մոտ զարգացնել իրենց առողջության վերաբերյալ գիտելիքներ, ինչը կօգնի նրանց հասկանալու առողջությունը պահպանելու կարևորությունը և հնարավորություն կտա ժամանակին կանխորոշել հիվանդությունը:

• 

«Նախատեսում ենք այս նախաձեռնությունն իրականացնել Գորիսի և Սիսիանի տարածաշրջանների գյուղական համայնքներում, որտեղ ընդհանրապես բացակայում է համայնքային տրանսպորտը, շատ կանայք ընտանիքներում չունեն համակարգիչ և ինտերնետ կապ՝ ինքնուրույն կերպով ինֆորմացիա փնտրելու և ստանալու համար, կամ կենցաղային խնդիրների ծանրաբեռնվածության պատճառով պատկերացում էլ չունեն այս խնդրի վերաբերյալ»:

Կազմակերպությունը դեռևս չունի առանձին աշխատատեղ, վայր, չունեն նոր ծրագրեր, երբեմն գյուղական վայրերում կանաց խնդիրների հետ կապված ծրագրերում լինում են դժվարություններ: «Ապրելով գյուղական վայրում, ունենալով տարբեր մտածելակերպ և փորձելով լինել փոփոխություն կատարող՝ շատ դժվար է, դու միշտ տարօրինակ ես բոլորի համար: Բոլորին հետաքրքիր ես.ուր գնացիր, ինչ արեցիր: Ես նկատի ունեմ, որ ինչքան էլ հասարակությունը զարգանա, մարդկանց մտածելակերպը չի փոխվում»,- նշում է Հերմինեն:

Նախաձեռնող խումբը ձևավորվել է 2019 թվականի հունիս ամսին։

Նախաձեռնության նպատակն է Գեղարքունիքի մարզում կանանց ձայնը դարձնել լսելի, վեր հանել կանանց խնդիրները և կանանց օգնությամբ լուծել դրանք։ Նախաձեռնությունն ունի 4 անդամ, ովքեր ապրելով Գեղարքունիքի մարզում՝ ծանոթ են կանանց խնդիրներին: Կանայք ունեն քաղաքական, տնտեսական, մշակութային, անձնական, սոցիալական նույն իրավունքներն, ինչ տղամարդիկ։ Նախաձեռնության թիրախ խումբը Գեղարքունիքի մարզի կանայք են։

«Հայաստանում Կանանց հիմնադրամի մասին իմացել ենք Մարտունու կանանց համայնքային խորհուրդ հասարակական կազմակերպությունից։ «Կանայք՝  կանանց համար» նախաձեռնությունը Հայաստանում Կանանց հիմնադրամի աջակցությամբ իրականացնում է ծրագիր, որի երկարաժամկետ նպատակն է Գեղարքունիքի մարզի կանանց  մոտ ձևավորել խնդիրները բարձրաձայնելու և դրանք լուծելու հանրային տարբերակներ որոնելու մշակույթ»։

Ծրագրի կարճաժամկետ նպատակն է խոսել Մարտունու տարածաշրջանի կանանց խնդիրներից՝ բացահայտելով կանանց իրական ցանկությունները և կանանց ներքին աշխարհը, պատմություններ ներկայացնելու և դրանք հանրայնացնելու միջոցով։

Ծրագրի թիրախ խումբը մարզի աշխատանքային միգրանտ ամուսին, որդի կամ հայր ունեցող կանայք են, ովքեր կարծրատիպերի, հայր իշխանության և այլ խոչընդոտների պատճառով չեն բարձրաձայնում իրենց խնդիրների մասին կամ չեն արտահայտում իրենց ցանկություններն ու երազանքները։ Ծրագրի շահառուները Գեղարքունիքի մարզի Մարտունու տարածաշրջանի աշխատանքային միգրանտ ամուսին, որդի կամ հայր ունեցող 20 կանայք են, ովքեր կհամաձայնեն բարձրաձայնել 20 տարբեր խնդիրների մասին, որոնց բախվում են աշխատանքային միգրացիայի պատճառով։ Այս ծրագիրը կօգնի նրանց հանրային դարձնել իրենց խնդիրը և խոսել այն մասին, թե ինչ են իրականում զգում իրենք։

«Հայաստանում Կանանց հիմնադրամի աջակցությամբ նախաձեռնող խմբի անդամները ձեռք բերեցին ծրագիր իրականացնելու, համայնքի տարբեր տարիքի կանանց մոբիլիզացնելու, իրազեկման արշավ կազմակերպելու փորձ։ Հիմնադրամի կողմից կազմակերպված դասընթացը տվեց նոր հմտություններ ու նոր պատկերացումներ կանանց խնդիրների բարձրաձայնման վերաբերյալ, ինչպես նաև նոր հնարավոր գործընկերային կապեր այլ մարզերում և Երևանում: Մեր ամենամեծ մարտահրավերը խնդիրների բարձրաձայնման կարևորության մասին կանանց հիմնավոր փաստեր ներկայացնել է: Նախաձեռնության մարտահրավերներից մեկը ցածր տեսանելիությունն է: Քանի որ խումբը նորաստեղծ է, ոչ բոլորն են ճանաչում, և երբեմն կանայք դժվարությամբ են համաձայնում վստահել մեզ իրենց խնդիրները»:

Ձեզ ենք ներկայացնում «Ալվան Ծաղիկ Սոցիալ-Կրթական Կենտրոն» ՀԿ-ն, որը Հայստանում Կանանց հիմնադրամի գործընկերներից է:

«Ալվան ծաղիկ սոցիալ-կրթական կենտրոն» հասարակական կազմակերպությունը  հիմնադրվել է 2015 թ.՝ նպատակ ունենալով կրթական, մշակութային և սոցիալական գործունեությամբ նպաստել Շիրակի մարզի գյուղական համայնքների և Գյումրի քաղաքի բնակչության կրթական և սոցիալական պայմանների բարելավմանը: Այժմ կենտրոնն իր գործունեությունն է իրականացնում նախադպրոցական, արտադպրոցական  մեծահասակների կրթության ոլորտներում: Իրականացվող ծրագրերի նպատակն է կրթության, մշակույթի և սոցիալական աջակցության միջոցով նպաստել խոցելի խմբերի՝ գյուղական համայնքների բնակիչների, միայնակ մայրերի և այլոց կենսապայմանների բարելավմանը: Կանանց հիմնախնդիրները կազմակերպության առաջնահերթություններից են. իրականացված մասնագիտական վերապատրաստումներին մասնակցել են գյուղական համայնքների մանկավարժ կանայք, արտադպրոցական խմբակներում ներգրավված են գյուղական համայնքների դեռահաս աղջիկներ, որոնց համար կենտրոնը ինքնահաստատվելու և կայացման միակ հնարավորությունն է:

Կանանց հիմնախնդիրների բարձրացման ու լուծման հնարավորությունների և մոտեցումների հստակեցմանը մեծապես նպաստեց Հայաստանում կանանց հիմնադրամի կողմից կազմակերպված դասընթացը: Դասընթացին հաջորդեց հիմնադրամի աջակցությամբ իրականացվող «Փորձիր իմ փոխարեն» ծրագիրը։ Ծրագրի նպատակն է հասարակությանը մերձեցնել քաղաքային միջավայրում սահմանափակ հնարավորություններով, մասնավորապես՝ հենաշարժողական խնդիրներով  կանանց հիմնախնդիրներին և բարձրացնել այդ խնդիրների վերաբերյալ իրազեկվածության մակարդակը: Ծրագրի թիրախային խումբը հենաշարժողական սահմանափակ հնարավորություն ունեցող կանայք են, ում համար խնդրի բարձրաձայնումը լուծման ուղիներ գտնելու կարևոր նախապայման է: Երկրորդային թիրախային խումբը պետությունն է, հասարակությունը, քաղաքացիները, ովքեր հոլովակաշարի արդյունքում փոխելու են դիրքորոշում, մտածելակերպ և քաղաքականություն։ Ծրագրի իրականացման ընթացքում հարցազրույցներ են անցկացվել հենաշարժողական խնդիրներ ունեցող տասից ավելի կանանց հետ, սակայն նրանցից միայն քչերն են համաձայնել լուսանկարվել։ Համագործակից կազմակերպությունների ներկայացրած շահառու կանանցից ոչ բոլորն են համաձայնել զրուցել՝ պատճառաբանելով, որ, միևնույնն է, իրենց խնդիրները երբեք էլ լուծում չեն ունենալու, որ պետությունն ու հասարակությունը միայն խոսում է բոլորի համար հավասար հնարավորություններից, սակայն իրականում երբեք ոչինչ չի փոխվելու։

Նշված խնդիրների /կարծրատիպեր կանանց տարբեր խմբերի հանդեպ/ լուծումը շարունակելու է մնալ կազմակերպության առաջնային հետաքրքրությունների հարթությունում։ Մասնավորապես, շահառուներից Արմինե Ենգոյանը /կից ներկայացվում են լուսանկարներ/, որ հրաշալի ասեղնագործում է, պատրաստակամ է իր գիտելիքներն ու հմտությունները, նաև՝ պայքարելու իր կամքն ու անկոտրում լավատեսությունը դեռատի աղջիկներին փոխանցելու, սակայն զրկված է տնից դուրս գալու հնարավորությունից։ Արմինեն բնակվում է Շիրակի մարզի Ազատան գյուղում, պատրաստ է տանը կազմակերպել ուսուցում հենց գյուղի երիտասարդ աղջիկների ու կանանց համար։

Քրիստինե Կիրակոսյանը, ով բազմաթիվ վերապատրաստումների է մասնակցել, այժմ էլ աշխատանքի շատ առաջարկներ ունի, կրկին տանից դուրս գալու խնդիր ունի, քանի որ Քրիստինեն ևս բնակվում է գյուղում՝ Շիրակի մարզի Ոսկեհասկ գյուղում։ Հասարակական տրանսպորտը խնդիր է սայլակից օգտվող կնոջ համար՝ ամեն օր մինչև Գյումրի աշխատանքի գնալու և տուն վերադառնալու համար։ Քրիստինեն կարևորում է այն թեման, որ բազմաթիվ տոնավաճառներում, հանրային քննարկումներում և ժողովներում բոլոր գործատուները պատրաստակամություն են հայտնում հաշմանդամություն ունեցող կնոջը աշխատանքի ընդունելու, սակայն գրեթե ոչ մի գործատու իրատեսորեն չի պատկերացնում այն դժվարությունները, պայմանները, թեկուզ՝ հաշմանդամի հետ շփման ձևն ու հաղորդակցումը, շենքային պայմանները, տանից աշխատանքի հասնելու՝ հաշմանդամի խնդիրները, որոնք կարող են առաջանալ սահմանափակ հնարավորություն ունեցող անձին ու հատկապես՝ կնոջն աշխատանքի ընդունելու հարցում։ Քրիստինեն մտահոգություն է հայտնում, որ հաշմանդամներին աշխատանքի ընդունելու հետ կապված առանց այն էլ ոչ հաճախակի կազմակերպվող վերապատրաստումները գործատուների համար կազմակերպում են մարդիկ, ովքեր պարզապես տեղյակ են այդ խնդրին։ Փոխարենը, Քրիստինեն առաջարկում է կազմակերպել դասընթացներ գործատուների համար, ովքեր պատրաստակամ են աշխատանքի ընդունել հաշմանդամություն ունեցող անձանց, սակայն բավարար գիտելիքներ և հմտություններ չունեն այս ոլորտում։

Կազմակերպությունը փնտրելու է համապատասխան միջոցներ՝ նշված գաղափարներն իրականություն դարձնելու համար։

Այս անգամ կներկայացնենք մեր գործընկեր Կանանց ներուժի զարգացման ՀԿ-ի պատմությունը:

Կազմակերպությունը գրանցվել է 2015 թվականին, սակայն մինչ այդ մի քանի ակտիվ կանանցով զբաղվել են ՄԻԱՎ-ով ապրող կանանց հիմնախնդիրներով և իրականացրել փոքրիկ նախագծեր՝ ուղղված կանանց սեռական և վերարտադրողական առողջությանը: Կազմակերպության աշխատանքի հիմնական ուղղություններն են.

• Կանանց և աղջիկների ներուժի զարգացում՝ դասընթացների, սեմինարիների, փոխօգնության խմբերի և կարողությունների զարգացման միջոցառումների  միջոցով 
• Կանանց տնտեսական ներուժի հզորացում
• Գենդերային հավասարության խթանում
• Իրավունքների պաշտպանություն
• Սեռական և վերարտադրողական առողջության և իրավունքների խթանում
• Սոցիալ-հոգեբանական, հավասարը հավասարին խորհրդատվություն 
• Բուժման համընդհանուր հասանելիություն

Կազմակերպության պաշտոնական գրանցումից հետո արդեն իրականացրել են տարբեր նախագծեր ՄԻԱՎ-ի կանխարգելման ոլորտում, հատկապես՝ Հայաստանի տարբեր մարզերում կանանց շրջանում: Կազմակերպությունը աջակցում է ՄԻԱՎ-ով ապրող, ՄԻԱՎ-ից տուժած և ՄԻԱՎ-ի նկատմամբ խոցելի կանանց և աղջիկների ներուժի հզորացմանը՝ շեշտը դնելով սեռական և վերարտադրողական առողջության, իրավունքների և անձնային աճի վրա: ԿՆԶԿ-ն հանդիսանում է Eurasian Women’s Network on AIDS միջազգային ցանցի անդամ՝ սկսած 2014 թվականից:

«Հայաստանում կանանց հիմնադրամի» մասին տեղեկացել եք ՀԿ Դեպո կայքից: Հիմնադրամի աջակցությամբ իրականցրել ենք «Կանանց հզորացում՝ ներանձնային հմտությունների զարգացման, ինքնաբացահայտման, ինքնարտահայտման և դրական վերաբերմունքի ձևավորման միջոցով» թեմայով նախագիծը: Այս նախագծի իրականացումը շատ կարևոր էր իր ուղղվածությամբ և ռազմավարական շատ կարևոր ժամանակահատվածում, երբ ԿՆԶԿին անհրաժեշտ էր պահպանել արդեն ձեռք բերված կապը հանրության հետ: Ինչպես նաև ձեռք ենք բերել նոր գործընկերներ, ովքեր ոլորտում ակտիվ գործում են և համագործակցում նաև այլ կազմակերպությունների հետ»:

Կազմակերպության ամենամեծ մարտահրավեր ֆինանսական կայունությունն է:Այս պահին կազմակերպությունն պատրաստում է CEDAW -ի համար ստվերային զեկույց: Ապագայում ավելի շատ նախատեսվում են ՄԻԱՎ-ով ապրող կանանց հանրույթի հզորացում և ներգրավում նրանց որոշումների կայացման գործընթացների մեջ: