Գենդերային ասպեկտները հանդես են գալիս կանանց և տղամարդկանց հավասարության խթանման օգտին: Սա երկարաժամկետ գործընթաց է և թե մեր ամենօրյա գործունեության մեջ հավասարության հեռանկարները հաշվի առնելու և թե՛ գենդերային հավասարությունը գործնականում հաշվի առնելու խնդիր է: Մասնավորապես, գիտական հանրության մասով, գենդերային հավասարությունը գիտական գերազանցության կատարելագործման և գիտության, հետազոտության և նորարարության ոլորտներում կանանց քանակի ավելացման խնդիր է:
Վերջին տասնամյակների ընթացքում քաղաքականություն մշակողները, հետազոտական կազմակերպությունները և գիտության ֆինանսավորողները ջանքեր են գործադրում բարձրացնելու կանանց մասնակցությունը գիտական թիմերում, ղեկավարության դերերում և գնահատման ոլորտներում: Վերջերս ամսագրերը և ֆինանսավորողներն իրենց ուշադրությունը սևեռեցին հետազոտության բովանդակության սեռային և գենդերային ասպեկտների վրա: Երբ խոսքը գնում է հետազոտության ոլորտում գենդերը հաշվի առնելու մասին, նկատի ունեն հետևյալը.
- խթանել կանանց մասնակցությունը հետազոտություններում.հետազոտություններ կանանց կողմից
- հետազոտությունները պետք է անդրադառնան կանանց կարիքներին.հետազոտություններ կանանց համար
- հետազոտությունները պետք է լինեն հենց գենդերային հարցի վերաբերյալ.հետազոտությունններ կանանց մասին
Կանանց կողմից կատարված հետազոտություն ասելով նկատի ունենք կանանց խթանում ինչպես որպես հետազոտական աշխատողների, այնպես էլ խորհրդատվության և իրականացման գործընթացներում: Սա ներառում է կանանց տեղեկացված պահելը իրենց մասնակցությունը խթանող սխեմաների ու ծրագրերի մասին, ինչպես նաև կանանց և տղամարդկանց միջև հավասար հնարավորությունների խթանում:
Ինչ վերաբերում է կանանց համար կատարված հետազոտություններին, ապա աշխատանքային ծրագրերի կազմման և իրականացման ընթացքում անհրաժեշտ է հաշվի առնել գենդերային հավանական հարթությունը, որպեսզի հետազոտությունն ապահովի բոլոր քաղաքացիների, ներառյալ կանանց կարիքները:
Կանանց մասին հետազոտությունները հիմնականում վերաբերում են գենդերային հետազոտություններին աջակցելուն և իրենց գենդերային հարցի ավելի լավ ընկալմանը նպաստելուն:
Հարկավոր է սկսել սեռի և գենդերի միջև տարբերակումից: Սեռը վերաբերում է կանանց և տղամարդկանց կենսաբանական տարբերություններին: Գենդերը սոցիալ-տնտեսական և մշակութային կառույց է տվյալ համատեքստում կանանց և տղամարդկանց դերերի, պարտականությունների, սահմանափակումների, հնարավորությունների և կարիքների միջև տարբերակելու համար: Գենդերային տարբերությունները սովորած դերերի արդյունքն են, որոնք ժամանակի ընթացքում փոխվում են և լայնորեն տարբերվում են մշակույթների ներսում: Հետևաբար, գենդերը հաստատված չէ ժամանակի և տարածության մեջ, և այն ոչ միայն զարգանում է ի պատասխան այլ սոցիալական, մշակութային, տնտեսական և քաղաքական փոփոխությունների, այլև դինամիկ գործոն է, որն ազդում է այս փոփոխությունների վրա: Գենդերը սոցիալ-տնտեսական կյանքի բոլոր ոլորտներում մեր մտածողությունը, վարքագիծն ու գործողություններն ընդգծող խորը արմատավորված արժեքների ու հասկացությունների մասին է՝ գործոն, որն օգնում է հասկանալ սոցիալ-տնտեսական փոփոխությունների գործընթացներից շատերը, ուստի կարևոր չափանիշ է հետազոտության որակի տեսանկյունից:
Տղամարդկանց և կանանց միջև իշխանության անհավասար հարաբերությունները հասկանալը կարևոր է գենդերային հարաբերությունների հիմնական խնդիրը հասկանալու տեսանկյունից: Իշխանությունը/ուժը ուղղակիորեն կապված է գենդերի հետ՝ ռեսուրսների հասանելության, բաշխման և օգտագործման առումով, իսկ ռեսուրսներն անհամաչափ կերպով են բաշխվում տղամարդկանց ու կանանց միջև: Իշխանությունն ուղղակիորեն կապված է գենդերի հետ՝ սոցիալական հարաբերություններում տղամարդկության ու կանացիության վերաբերյալ նորմերի, կանոնների ու սիմվոլների առումով: Խնդիրն ակնհայտ է դառնում սոցիալական սիմպտոմների տեսքով, ինչպիսին է կանանց և տղամարդկանց անհավասար մասնակցությունը հասարակական ու անհատական գործունեության ոլորտներում, օրինակ՝ տնային չվճարվող աշխատանքի ցածր արժեքը, որը հիմնականում կանայք են անում:
Շատ կազմակերպություններ գենդերային մեյնսթրիմինգ են իրականացնում, սակայն շատ հաճախ այդ գործընթացը սահմանափակվում է սեռը հաշվի առնելով, ոչ թե գենդերի առանձնահատկությունները, իսկ դա չի անդրադառնում կին-տղամարդ հավասարության ու հավասար հնարավորությունների հարցին: Ուստի հարկավոր է չսահմանափակվել միայն սեռային ասպեկտով: Կազմակերպությունների ներսում կանայք հաճախ տղամարդկանց հետ միևնույն վերաբերմունքին են արժանանում, ոչ թե հավասար: Քանի որ տղամարդիկ դիտարկվում են որպես դերային մոդելներ, կանանցից էլ համապատասխան պահվածք են ակնկալում:
Գիտության մեջ գենդերային բազմազանության խթանման կարևորության 3 պատճառ
1.Գիտական հետազոտությունն առավել ճշգրիտ է, երբ հաշվի է առնվում գենդերը
Անկախ նրանից, թե ուսումնասիրում եք ամրագոտիների դիզայն կամ սրտի դեղահաբ, ձեր հետազոտությունը պետք է հաշվի առնի գենդերը և ներառի ինչպես տղամարդ, այնպես էլ կին ուսումնասիրության օբյեկտներ: Ինչո՞ւ: Ինչպես նշում է դոկտոր Էլիզաբեթ Պոլիտցերը ՝ «Կանայք տղամարդկանց հետ նույն կշեռքի վրա չեն»: Որպեսզի ապրանքներն ապահով և արդյունավետ լինեն, դրանք պետք է փորձարկվեն ինչպես կանանց, այնպես էլ տղամարդկանց վրա:
2.Կանայք եզակի հեռանկարներ են բերում հետազոտական և գիտական զրույցին
Երբ խոսքը վերաբերում է ինչպես գիտական, այնպես էլ մասնավոր հատվածում հետազոտություններին, գենդերային բազմազանությունը կարող է ունենալ մի շարք առավելություններ: Գենդերային առումով բազմազան հետազոտական խմբերը, ամենայն հավանականությամբ, հանդես կգան նոր գաղափարներով և հեռանկարներով: Բազմազանությունն ավելացնում է հետազոտական խմբի կոլեկտիվ ինտելեկտը՝ բարձրացնելով ստեղծարարնությունը, և նոր համատեքստեր է ապահովում` հետազոտության սոցիալական ասպեկտները հասկանալու համար:
3.Մեզ ավելի շատ STEM (գիտության, տեխնիկայի, ճարտարագիտության և մաթեմատիկայի ոլորտի) մասնագետներ են պետք
Տղամարդիկ զգալիորեն գերազանցում են STEM աշխատուժի կանանց թիվը, և այդ ոլորտներից որոշները մասնագետների պակաս ունեն: Ըստ ՅՈՒՆԵՍԿՕ-ի 2015 թ. գենդերային զեկույցի՝ ամբողջ աշխարհում հետազոտողների միայն 28% են կանայք, որոշ երկրներ ունեն ավելի մեծ համամասնություններ (Բոլիվիա՝ 63%, Վենեսուելա ՝ 56%), իսկ մյուսները ՝ ցածր (Կորեայի Հանրապետություն ՝ 18%, Ճապոնիա`15%): Մինչդեռ Ֆրանսիայում, Գերմանիայում և Նիդեռլանդներում կանայք կազմում են հետազոտողների ընդամենը 25%:
Այս խնդրի լուծման կարևոր տարբերակ է ավելի երիտասարդ կանանց խրախուսումը STEM ոլորտում ՝ պայքարելով երեխաների գենդերային կողմնակալության դեմ: Գենդերային կողմնակալությունը STEM-ի նկատմամբ սկսվում է դեռահաս երեխաների մոտ, ուստի հարկավոր է հենց այդ տարիքից կատարել խրախուսումը, և կոտրել կարծրատիպերը:
Նյութի աղբյուրը՝ http://ec.europa.eu/, https://www.elsevier.com/, https://www.sciencemag.org/
